2013-nji ýylyň 17-nji oktýabrynda Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň golçur kärhanasy bolan Düwnük keselini öwrenmek boýunça halkara gullugy ilkinji gezek howanyň hapalanmagynyň adamlara kanserogen we howanyň hapalanmagynyň esasy maddasy bölejik maddalarydygy barada hasabat ýaýratdy.
Tebigy gurşawda howadaky bölejik maddalar esasan ýel tarapyndan getirilen gum we tozany, wulkanyň atylmagy netijesinde dörän wulkan külüni, tokaý ýangynlary sebäpli tüsse we tozany, gün şöhlesine sezewar bolan deňiz suwlaryndan bugarýan deňiz duzuny we ösümlikleriň polenini öz içine alýar.
Adamzat jemgyýetiniň ösmegi we senagatlaşmagyň giňelmegi bilen adam işjeňligi, şeýle hem elektrik öndürmek, metallurgiýa, nebit we himiýa ýaly dürli önümçilik proseslerinden çykýan tozan, nahar bişirmek, tüsse çykarmak ýaly köp mukdarda bölejik maddalary howada çykarýar. awtoulaglar, çilim we ş.m.
Howadaky bölejik maddalary, dem alýan bölejik maddalary barada has köp alada etmeli, bu aerodinamiki ekwiwalent diametri 10 μm-dan az bolan bölejik maddalaryna degişlidir, bu köplenç eşidýän PM10, PM2.5 bolsa 2,5 μm-dan az .
Howa adamyň dem alyş ýollaryna girende, burun saçlary we burun mukozasy bölejikleriň köpüsini ýapyp biler, ýöne PM10-dan aşakdakylar girip bilmez.PM10 ýokarky dem alyş ýollarynda ýygnanyp biler, PM2.5 bolsa bronhiollara we alveolalara göni girip biler.
Uly göwrümi we uly ýerüsti meýdany sebäpli bölejik maddalary beýleki maddalary özüne siňdirýär, şonuň üçin onuň patogeneziniň sebäpleri has çylşyrymly, ýöne iň möhümi ýürek-damar kesellerine, dem alyş kesellerine we öýken rak keseline sebäp bolup biler.
Adatça alada edýän PM2.5, aslynda dem alýan bölejikleriň az bölegini tutýar, ýöne näme üçin PM2.5-e has köp üns bermeli?
Elbetde, biri köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň köpçülige ýetirilmegi bilen baglanyşykly, beýlekisi PM2.5-iň organiki hapalaýjy maddalary we poliksik aromatiki uglewodorodlar ýaly agyr metallary siňdirip, kanserogen, teratogen we mutageniki ähtimallygyny ep-esli ýokarlandyrýanlygydyr.
Iş wagty: 16-2022-nji mart